Τα συστημικά κόμματα, με τυπικό τρόπο, στις ανακοινώσεις τους για τα 40 χρόνια από τη Μεταπολίτευση, αποτίναξαν κάθε ενοχή τους, δηλώνοντας πάνω-κάτω τα ακόλουθα: Τιμούμε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και όσους αγωνίστηκαν για αυτήν. Ξέρουμε ότι περάσαμε δύσκολα τα τελευταία 5 χρόνια, αλλά τώρα όλα θα πάνε καλά, φτάνει πια με το λαϊκισμό και τη δημαγωγία…
Σε άλλα αφιερώματα, αναλύσεις και άρθρα, βρίσκει κανείς πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία και παρατηρήσεις, αλλά λείπουν εμφανώς δύο στοιχεία: Πρώτα απ’ όλα, ο λαϊκός παράγοντας και ο ρόλος του μέσα στα 40 αυτά χρόνια (οι όποιες αναφορές σχετίζονται κυρίως με τις επιτυχημένες διαδικασίες αποχαύνωσης και απονεύρωσής του). Δεύτερον, η ανάγκη μιας νέας μεταπολίτευσης, μιας βαθιάς πολιτειακής αλλαγής που έχει τεθεί στην ημερήσια διάταξη, αλλά όλοι σφυρίζουν αδιάφορα, προσβλέποντας ίσως σε κάποια μικροβελτίωση της σημερινής κατάστασης.
40 χρόνια…
Σαράντα χρόνια δεν είναι καθόλου λίγα κι αν δει κανείς τι έγινε στον κόσμο, θα εντυπωσιαστεί από τις αλλαγές και τις ανατροπές, σε όλους τους τομείς. Για να εξετάσει κανείς τι έγινε αυτή την περίοδο στη χώρα, δεν αρκεί φυσικά ένα άρθρο. Είναι υπόθεση ιστορίας και μάλιστα ιστορίας σε εξέλιξη. Ωστόσο, κάποιες σκέψεις μπορούν να ειπωθούν.
Η Μεταπολίτευση του 1974, η πτώση δηλαδή ενός καθεστώτος και η εγκαθίδρυση ενός άλλου, έγινε σε συνθήκες γενικευμένης χρεοκοπίας και κατάρρευσης της αμερικανόπνευστης δικτατορίας, έντασης μιας κρίσης στην περιοχή (Μέση Ανατολή, Κύπρος, Τουρκία) και απαρχής μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, υπό την αρχική μορφή των πετρελαϊκών σοκ.
Στη βάση αυτών των εξελίξεων αναπτύχθηκε ένα μεγάλο κύμα λαϊκού ριζοσπαστισμού που έθετε τεράστια προβλήματα και έπρεπε με κάποιον τρόπο να συγκρατηθεί.
Αποτέλεσμα αυτών των τάσεων ήταν ο συμβιβασμός των δυνάμεων του συστήματος σε μια λύση που δεν θα ήταν απλώς η «αποκατάσταση της δημοκρατίας» στην προ του 1967 κατάσταση, αλλά ένα νέο πολιτειακό καθεστώς που θα έπαιρνε υπ’ όψιν του και την ανάγκη ενσωμάτωσης ή συντριβής της λαϊκής ορμής. Τόσο η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όσο και η απίστευτη κατάσταση ξεχαρβαλώματος του κράτους, κατά την επιστράτευση του 1974, δεν επέτρεπαν ολιγωρίες.
Υπό αυτό το πρίσμα, η μεταπολίτευση του Ιουλίου του 1974 ήταν μια επιτυχημένη κίνηση διάσωσης, κατευνασμού, αντιμετώπισης χειρότερων καταστάσεων. Όλες οι μαρτυρίες των σημαντικών παραγόντων της εποχής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι καθόλου δεδομένος δεν ήταν αυτός ο κατευνασμός.
Από την άλλη, ήταν και μια επιτυχία του λαϊκού κινήματος που κατακτούσε μια σειρά από ελευθερίες και δικαιώματα που το μετεμφυλιακό κράτος και η χούντα είχαν στερήσει. Ανοίγονταν, δηλαδή, μια νέα φάση και μια νέα ισορροπία δυνάμεων, εσωτερικά και στην περιοχή.
Τρεις φάσεις
Υπάρχει ένα σχήμα σε τρεις φάσεις που θα μπορούσε να περιγράψει την επιτυχία του ελληνικού αστισμού στα 40, παρά κάτι, χρόνια μέχρι το 2008. Ο Κ. Καραμανλής έθεσε τις βάσεις της «ευρωπαϊκής πορείας της χώρας», έδιωξε το παλάτι, έβαλε φυλακή τους χουντικούς και φυσικά ξεκίνησε τις πολιτικές λιτότητας που δεν έχουν σταματημό από τότε – με ένα μικρό διάλειμμα στην πρώτη ΠΑΣΟΚική περίοδο. Ο Α. Παπανδρέου εγκαινιάζει μια περίοδο που «φέρνει στην εξουσία» την άλλη μισή Ελλάδα που μέχρι τότε αποκλείονταν, ολοκληρώνοντας μια ατελή διαδικασία εκδημοκρατισμού και τερματισμού ενός μονοκομματικού κράτους της Δεξιάς. Τέλος, η Σημιτική περίοδος, μπορεί να θεωρηθεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας, αφού η Ελλάδα μπαίνει στο ευρώ, επεκτείνεται στο Βαλκανικό «Ελντοράντο», αναλαμβάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το έθνος, υπό την αστική ηγεμονία, ολοκληρώνεται…
Λέει αλήθεια ή ψέματα το σχήμα αυτό; Λέει αλήθεια στο βαθμό που περιγράφει το ατέλειωτο πάρτι που έστησαν οι τοπικές ελίτ όλες αυτές τις δεκαετίες. Εκμεταλλεύτηκαν την κρίση του 1973-75, αξιοποίησαν πλεονεκτήματα από την κατάσταση στην περιοχή και ειδικά την καταστροφή του Λιβάνου, άρχισαν πολύ νωρίς την καταστολή των λαϊκών κινητοποιήσεων και την περιστολή των λαϊκών ελευθεριών.
